جراحی لاپاراسکوپی زنان امروزه یکی از پرجستجوترین عبارات در حوزه سلامت زنان ایران است. اگر شما هم به دنبال کسب اطلاعات درباره جراحی زنان با لاپاراسکوپی با ما همراه باشید. در این مقالهٔ جامع و کاملاً به‌روز، بر اساس آخرین راهنماهای بین‌المللی AAGL، RCOG، ACOG و مقالات منتشرشده در سال‌های ۲۰۲۳–۲۰۲۵، همه چیز را درباره این روش طلایی جراحی زنان توضیح می‌دهیم.
جراحی لاپاراسکوپی زنان دقیقاً چیست و چرا این قدر مهم شد؟
لاپاراسکوپی (Laparoscopy) یک روش جراحی بسته یا کم‌تهاجمی است که از دههٔ ۱۹۸۰ میلادی شروع شد و از سال ۲۰۰۰ به بعد به سرعت به استاندارد طلایی جراحی‌های زنان تبدیل شد. در این روش به جای یک برش بزرگ، فقط چند سوراخ بسیار کوچک (۵ تا ۱۲ میلی‌متر) در دیواره شکم ایجاد می‌شود و جراح با کمک دوربین بسیار دقیق و ابزارهای بلند و باریک، عمل را انجام می‌دهد.
در حوزه زنان، به این روش «جراحی لاپاراسکوپی زنان» یا Gynecologic Laparoscopy گفته می‌شود و تقریباً تمام جراحی‌های داخل لگن و شکم زنان (به جز موارد بسیار اورژانسی یا تومورهای خیلی بزرگ) را می‌توان با آن انجام داد.
طبق آخرین آمار AAGL در سال ۲۰۲۴، بیش از ۹۲ درصد هیسترکتومی‌ها (برداشتن رحم)، ۸۸ درصد درمان کیست تخمدان و ۹۵ درصد جراحی‌های اندومتریوز در کشورهای پیشرفته با لاپاراسکوپی انجام می‌شود. در ایران هم در شهرهای بزرگ مثل تهران، مشهد، شیراز و اصفهان این رقم به بالای ۸۵ درصد رسیده است.
چه کسانی کاندید جراحی لاپاراسکوپی زنان هستند؟
تقریباً هر خانمی که نیاز به جراحی داخل شکمی یا لگنی دارد، می‌تواند کاندید این روش باشد مگر در موارد خاص (مثل تومور خیلی بزرگ یا چسبندگی‌های بسیار شدید قبلی).
شایع‌ترین دلایلی که زنان برای لاپاراسکوپی مراجعه می‌کنند:
- درد مزمن لگن و اندومتریوز (شایع‌ترین دلیل)
- میوم و فیبروم رحم (حتی میوم‌های بزرگ تا ۱۲–۱۴ سانتی‌متر)
- کیست تخمدان ساده، درموئید، اندومتریوما یا پارااواریان
- ناباروری ناشی از چسبندگی لوله‌ها یا انسداد
- بارداری خارج رحم
- خونریزی غیرعادی رحم که به درمان دارویی جواب نداده
- افتادگی رحم و نیاز به جراحی ترمیمی کف لگن
- سرطان‌های اولیه رحم و تخمدان (در مراحل اولیه)
- بررسی درد لگن با علت نامشخص (لاپاراسکوپی تشخیصی)
مراحل انجام جراحی لاپاراسکوپی زنان؛ از ورود به اتاق عمل تا مرخص شدن
بسیاری از بیماران دقیقاً می‌خواهند بدانند در روز عمل چه اتفاقی می‌افتد. در ادامه مرحله به مرحله توضیح می‌دهیم:
۱. شب قبل از عمل: ناشتا بودن از ساعت ۱۲ شب، دوش با بتادین، تراشیدن موهای ناحیه فقط در صورت نیاز
۲. روز عمل: ورود به بیمارستان یا مرکز جراحی، انجام آزمایش خون و نوار قلب (اگر لازم باشد)، صحبت با بیهوشی
۳. بیهوشی: همیشه بیهوشی عمومی (شما کاملاً خواب هستید و هیچ چیزی حس نمی‌کنید)
۴. ایجاد پورت‌ها: معمولاً ۳ یا ۴ سوراخ کوچک (یکی نزدیک ناف برای دوربین، بقیه در طرفین شکم)
۵. ورود گاز CO₂: شکم کمی باد می‌کند تا فضای کار ایجاد شود
۶. انجام جراحی: جراح روی مانیتور بزرگ و با بزرگ‌نمایی ۱۰–۲۰ برابر عمل می‌کند (دقت بسیار بالاتر از جراحی باز)
۷. پایان عمل: خارج کردن گاز، بستن سوراخ‌ها با چسب مخصوص یا یک بخیه قابل جذب
۸. اتاق ریکاوری: ۱–۲ ساعت بیدار شدن تدریجی
۹. بخش: اکثر بیماران همان روز یا حداکثر شب مرخص می‌شوند
کل زمان حضور در مرکز جراحی معمولاً ۴–۶ ساعت است.
مراحل جراحی لاپاراسکوپی زنان
مقایسه کامل لاپاراسکوپی زنان با جراحی باز (جدول مقایسه ای)
برای اینکه تفاوت‌ها کاملاً روشن باشد، جدول زیر را آماده کرده‌ایم:
| معیار مقایسه | جراحی لاپاراسکوپی زنان | جراحی باز (لاپاراتومی) |
| تعداد برش | ۳–۴ برش ۵–۱۲ میلی‌متری | یک برش ۱۰–۲۰ سانتی‌متری |
| مدت عمل | معمولاً کوتاه‌تر (۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت) | طولانی‌تر (۱.۵ تا ۴ ساعت) |
| خونریزی حین عمل | بسیار کم (کمتر از ۵۰ سی‌سی) | ۲۰۰–۸۰۰ سی‌سی |
| نیاز به تزریق خون | بسیار نادر | گاهی لازم |
| مدت بستری | سرپایی یا ۱ شب | ۳–۷ روز |
| درد پس از عمل | کم تا متوسط (کنترل با قرص) | متوسط تا شدید (نیاز به آمپول) |
| بازگشت به فعالیت عادی | ۵–۱۴ روز | ۴–۸ هفته |
| احتمال عفونت زخم | کمتر از ۱٪ | ۵–۱۵٪ |
| احتمال چسبندگی جدید بعد عمل | خیلی کم | بالا |
| جای زخم و زیبایی | تقریباً نامرئی بعد از ۶ ماه | اسکار واضح و دائمی |
| هزینه کلی (با بیمه) | معمولاً کمتر در بلندمدت | بیشتر به دلیل بستری طولانی |
عوارض و ریسک های واقعی
بسیاری از بیماران نگران عوارض هستند. واقعیت این است که لاپاراسکوپی یکی از ایمن‌ترین جراحی‌های دنیا است:
- عوارض جدی (آسیب روده، عروق بزرگ، لخته خون): کمتر از ۰.۴٪ (یک مورد در هر ۲۵۰ عمل)
- عفونت زخم: کمتر از ۰.۸٪
- تبدیل به جراحی باز در حین عمل: حدود ۱–۲٪ (فقط در موارد خیلی پیچیده)
- درد شانه یا نفخ موقت به دلیل گاز: شایع اما بی‌ضرر و تا ۴۸ ساعت برطرف می‌شود
این آمار از مطالعهٔ بیش از ۱۲۰,۰۰۰ جراحی لاپاراسکوپی زنان در سال‌های ۲۰۲۳–۲۰۲۵ به دست آمده است.
فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته زنان یعنی چه و چرا باید به متخصص فلوشیپ مراجعه کنیم؟
در ایران، بعد از ۷ سال تخصص زنان، تعدادی از پزشکان ۲ سال دورهٔ فوق‌تخصصی (فلوشیپ) لاپاراسکوپی پیشرفته و جراحی اندومتریوز می‌گذرانند. این پزشکان:
- حداقل ۵۰۰–۱۰۰۰ عمل لاپاراسکوپی پیچیده انجام داده‌اند
- با اندومتریوز عمیق، چسبندگی‌های شدید و میوم‌های خیلی بزرگ تجربه دارند
- از تکنیک‌های پیشرفته مثل «عصب‌شناسی لگنی» و «جراحی بدون انرژی حرارتی» استفاده می‌کنند
- نرخ موفقیت و ایمنی بسیار بالاتری دارند
بنابراین اگر مشکل شما اندومتریوز مرحله ۳–۴، میوم بزرگ یا سابقه چند عمل قبلی است، حتماً به متخصص دارای فلوشیپ مراجعه کنید.
مراقبت‌های قبل و بعد از عمل (چک‌لیست کامل)
قبل از عمل:
- آزمایش خون، سونوگرافی به‌روز، نوار قلب (بالای ۴۰ سال)
- قطع آسپیرین یا داروهای رقیق‌کننده خون از ۷ روز قبل
- ناشتا بودن از ۸–۱۰ ساعت قبل
بعد از عمل (هفته اول):
- راه رفتن آرام از چند ساعت بعد از عمل
- رژیم غذایی سبک (سوپ، ماست، نان)
- مصرف مسکن معمولی (استامینوفن کدئین یا ژلوفن)
- دوش گرفتن از روز دوم مجاز است
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین‌تر از ۴–۵ کیلو
هفته دوم تا ششم:
- بازگشت تدریجی به کار سبک
- رابطه زناشویی معمولاً از هفته سوم–چهارم با نظر پزشک
- ورزش سنگین و استخر از هفته ششم
آیا لاپاراسکوپی باعث چسبندگی جدید نمی‌شود؟
یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های جراحی لاپاراسکوپی زنان کاهش شدید احتمال چسبندگی جدید است. مطالعات نشان داده‌اند که چسبندگی بعد از لاپاراسکوپی تا ۸۰ درصد کمتر از جراحی باز است، چون:
- برش کوچک = التهاب کمتر
- خونریزی کمتر = لخته کمتر
- استفاده از فیلم‌های ضدچسبندگی در موارد لازم
سخن پایانی
جراحی لاپاراسکوپی زنان دیگر یک انتخاب نیست؛ در اکثر موارد بهترین و ایمن‌ترین راه درمان است. اگر علائم درد لگن، خونریزی غیرعادی، کیست یا میوم دارید، هرچه زودتر با یک متخصص زنان دارای فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته مشورت کنید تا در صورت نیاز، در بهترین زمان ممکن و با کمترین عارضه درمان شوید.
اگر سوال یا تجربه‌ای دارید، خوشحال می‌شویم در قسمت نظرات با شما همراه باشیم.