جراحی لاپاراسکوپی چیست و چگونه انجام می شود؟
لاپاراسکوپی (laparoscopy) که به آن جراحی سوراخ کلید یا جراحی با حداقل تهاجم نیز گفته می‌شود، نیازی به ایجاد برش‌های بزرگ مانند آنچه که در انواع جراحی باز اتفاق می‌افتد نیست زیرا جراح از ابزاری به نام لاپاراسکوپ استفاده می‌کند.
این دستگاه یک لوله کوچک است که دارای منبع نور و دوربین با وضوح بالا است و از طریق یک برش در دیواره شکم وارد می‌شود و در حین حرکت تصاویر داخل شکم یا لگن را به مانیتور تلویزیون منتقل می‌کند.
از مزایای این روش نوین جراحی می‌توان به کاهش طول مدت بستری بیمار در بیمارستان بعد از جراحی، امکان بهبودی سریع‌تر بیمار، عوارض و درد و خونریزی کمتر بعد از عمل و کاهش وسعت جای زخم یا اسکار بر روی پوست بیمار اشاره کرد.
به طور کلی، از این نوع جراحی کم تهاجم برای تشخیص یا درمان بیماری‌های بیشماری استفاده می‌شود. در لاپاراسکوپی تشخیصی به کمک دوربین دستگاه لاپاراسکوپ جراح به بررسی اندامهای داخلی شکم می‌پردازد. اگرچه به کمک انواع تصویربرداری امکان مشاهده مشکلات و بیماری‌های شکمی و لگنی وجود دارد اما اگر این آزمایشات اطلاعات کافی را برای تشخیص پزشک فراهم نکند، انجام لاپاراسکوپی تشخیصی ضرورت پیدا می‌کند.
انواع لاپاراسکوپی
در ادامه به انواع لاپاراسکوپی اشاره می کنیم:
عمل لاپاراسکوپی رحم
همانطور که ذکر شد، عمل لاپاراسکوپی به‌منظور درمان بیماری‌های بسیاری انجام می‌گردد. به‌طوری‌که جراحی هیسترکتومی یا درآوردن رحم، عمل میومکتومی یا برداشتن فیبروم‌های رحمی با این متد توسط متخصص زنان و زایمان قابل انجام است.
هیسترکتومی به چند طریق شکمی، واژینال و لاپاراسکوپی انجام می‌شود و می‌تواند به روش توتال یا ساب توتال صورت گیرد. هیسترکتومی لاپاراسکوپی توتال یک روش جراحی برای برداشتن رحم است. در این روش، رحم از داخل بدن زن از طریق برش‌های کوچک یا از طریق واژن به‌صورت قطعات کوچک خارج می‌شود. هیسترکتومی یک عمل جراحی بزرگ است که می‌تواند عواقب روانی و فیزیکی جدی به دنبال داشته باشد.
لاپاراسکوپی کیست تخمدان
کلیه اعمال جراحی کیست‌های تخمدان، توده‌های تخمدانی، آندومتریوز و هیدروسالپنگ نیز با لاپاراسکوپی قابل انجام است. در این روش، یک لاپاروسکوپ (میکروسکوپ کوچک لوله‌ای شکل با یک منبع نور در انتهای آن) به شکم شما وارد می‌شود تا جراح بتواند تخمدان شما را ببیند.
سپس این کیست از طریق بریدگی‌های کوچک بر روی پوست شما توسط دکتر معصومه جاودان مهر متخصص زنان و زایمان برداشته می‌شود. در نهایت، این بریدگی‌ها با استفاده از بخیه‌های قابل‌حل بسته می‌شوند. لازم به ذکر است که لاپاراسکوپی تخمدان برای برداشتن کیست از یک و یا هر دو تخمدان انجام می‌شود.
لاپاراسکوپی معده
از لاپاراسکوپی معده برای انجام بای‌پس معده به‌منظور لاغری و کاهش وزن استفاده می‌شود. در این متد جراح با ایجاد تغییرات اساسی در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش شامل معده و روده‌ها، به کاهش وزن موثر می‌پردازد. بای‌پس معده توسط انجمن آمریکایی جراحی متابولیک و چاقی و مؤسسه ملی بهداشت به‌عنوان «استاندارد طلایی» برای جراحی کاهش وزن در نظر گرفته می‌شود.
این عمل که معمولاً به روش لاپاراسکوپی توسط متخصص گوارش انجام می‌شود، شامل ایجاد پنج تا شش برش کوچک در شکم است که از طریق آن یک اسکوپ کوچک متصل به یک دوربین فیلم‌برداری به همراه ابزار جراحی وارد بدن بیمار می‌شود. در این روش، جراح قسمت بالایی معده را منگنه می‌کند تا از قسمت پایینی آن جدا شود و کیسه معده کوچک شده و مصرف غذا محدود گردد.
سپس بخشی از روده کوچک به نام ژژنوم به کیسه کوچک معده متصل می‌شود و به غذا اجازه می‌دهد تا قسمت تحتانی معده و دوازدهه را دور بزند. این بای‌پس میزان کالری و مواد مغذی جذب شده توسط بدن را کاهش می‌دهد که به آن سوء جذب نیز گفته می‌شود.
علاوه بر این، از لاپاراسکوپی در جراحی‌های سرطان معده و برای تشخیص اینکه آیا سرطان معده متاستاز داده است یا خیر بهره گرفته می‌شود و طی آن، جراح لاپاراسکوپ را از طریق یک برش کوچک در شکم شما قرار می‌دهد و ناحیه اطراف معده را بررسی می‌کند و نمونه‌های بافتی (بیوپسی) می‌گیرد و آن را برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه پاتولوژی می‌فرستد.
لاپاراسکوپی فتق
فتق یک شکاف در دیواره شکم است که در نتیجه ضعف عضلانی ایجاد می‌شود. این ضعف باعث می‌شود که بافت‌های شکمی یا گاهی اوقات روده‌ها بیرون بزنند. این عارضه، در صورت عدم درمان، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی فرد همچون عفونت و یا خونریزی روده ایجاد کند.
لاپاراسکوپی اصلاح فتق برای درمان فتق‌هایی که اندازه کوچک‌تر و پیچیدگی کمتری دارند استفاده می‌شود. این متد، یک روش جراحی کم تهاجمی برای ترمیم بسیاری از انواع فتق‌هایی چون فتق‌های شکمی و کشاله ران است. در این روش از سه تا چهار برش کوچک و لاپاراسکوپ برای جراحی استفاده می‌شود که در برخی موارد ممکن است از توری برای نگه‌داشتن بافت‌های بیرون‌زده در جای خود استفاده شود. این لاپاراسکوپی معمولاً یک ساعت یا کمتر طول می‌کشد.
عمل لاپاراسکوپی کلیه
جراحی باز کلیه، به ایجاد برش‌های بزرگ در کلیه با بستری و دوره ریکاوری طولانی‌مدت نیاز دارد. اما در جراحی لاپاراسکوپی و با پیشرفت مهندسی و فناوری‌های کامپیوتری جدید در زمینه جراحی اورولوژی می‌توان از طریق ایجاد چند برش کوچک در شکم، کل کلیه یا قسمتی از آن را برداشت.
البته اگر کل کلیه شما برداشته شود، جراح باید شکاف نسبتا بزرگ‌تری ایجاد کند. علاوه بر این، در عمل لاپاراسکوپی کلیه، تصاویر لاپاراسکوپ روی مانیتور ظاهر شده و بزرگ‌نمایی می‌شوند که این امر به پزشک شما این امکان را می‌دهد تا جزئیات بافتی اندام را حتی بیشتر از آنچه در جراحی‌های سنتی در دسترس بودند، مشاهده کند.
علائمی که نشان می‌دهند شما به یک جراحی لاپاراسکوپی نیاز دارید
درصورتیکه شما با علائمی از مشکلات دستگاه تناسلی چه در خانمها و چه در آقایان، مشکلات کلیه یا مجاری ادراری یا مشکلات گوارشی مواجه شوید که نیاز به جراحی داشته باشند، معمولا اولین نظر پزشک به جراحی لاپاراسکوپی است زیرا عوارض و خطرات بسیار کمی دارد. البته باید بدانید که همه انواع جراحی با روش لاپاراسکوپی قابل انجام نیستند.
مثلا در مواردی که تومور نواحی مختلف بدن را درگیر کرده باشد پزشک مجبور است تا جراحی باز انجام دهد و بدن را از بابت این عارضه به خوبی پاکسازی کند.
پزشکان ابتدا از این روش برای جراحی کیسه صفرا و عملهای مربوط به زنان استفاده میکردند و بعدها برای جراحی روده‌ها، کبد و سایر اندامها به کار گرفته شد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتیکه علائمی داشتید که از نظر پزشک نیاز به انجام جراحی لاپاراسکوپی است، از دستور پزشک امتناع نکنید. پس از جراحی نیز ۲۴ ساعت اول بسیار حیاتی است و بههمیندلیل توصیه می‌شود در این بازه زمانی در بیمارستان بمانید. هنگامیکه مرخص شدید در صورت مواجهه با علائم زیر حتما دوباره به پزشک مراجعه کنید:
- رسیدن دمای بدن به ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر
- لرز
- استفراغ شدید یا مداوم
- افزایش درد شکم
- قرمزی، درد، تورم، خونریزی یا ترشح در اطراف زخم‌ها
- ترشحات غیر طبیعی واژن یا خونریزی واژینال
- درد و تورم در یکی از پاها
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
مراقبت‌های بعد از عمل لاپاراسکوپی
بعد از عمل معمولا بین یک تا چهار اسکار کوچک در قسمت‌های مختلف شکم خواهید داشت. بخیه‌هایتان نیز قابل جذب هستند و با پانسمان پوشانده می‌شوند. این پانسمان‌ها به مدت 24 ساعت پس از عمل در محل باقی می‌مانند، اما سپس می‌توان آن‌ها را جدا کرده و دوش گرفت. بااین‌حال، پس از شستشو، حتما جای زخم‌هایتان را به‌آرامی با یک حوله تمیز یا دستمال‌های یکبار مصرف تمیز خشک کنید. چراکه تمیز و خشک نگه‌داشتن جای زخم‌ها باعث تسریع روند بهبودی می‌شود.
در موارد لاپاراسکوپی رحم نیز به مدت 1 تا 2 روز پس از عمل شاهد خونریزی واژینال یا لکه بینی خواهید بود. همچنین انتظار احساس کمی درد در ناحیه شکم و همچنین شانه‌ها بعد از عمل را داشته باشید، بااین‌حال، معمولاً این درد با کمک مسکن به‌خوبی کنترل می‌شود.
در صورت مشاهده احتمالی لخته خون در پاها (ترومبوز ورید عمقی) یا ریه‌ها (آمبولی ریه) تحرک بیشتر و ورزش پا انجام دهید و اگر بیشتر از سایر بیماران در معرض خطر لخته شدن خون هستید، اقدامات بیشتری همچون استفاده از جوراب‌های فشرده یا تزریق هپارین (برای رقیق شدن خون) در نظر بگیرید.
همچنین پس از عمل ممکن است احساس خستگی کنید، زیرا بدن انرژی زیادی را صرف روند بهبودی کرده است، بنابراین حتما به خصوص در چند روز اول پس از جراحی استراحت کنید.
شما می‌توانید اقدامات زیر را برای مدیریت دوره ریکاوری در خانه خود انجام دهید:
ورزش
می‌توانید به فاصله یک روز بعد از لاپاراسکوپی تشخیصی به پیاده روی کوتاه بروید و سطح فعالیت خود را در طول هفته اول جراحی به مرور افزایش دهید. بیشتر افراد دو تا سه هفته پس از لاپاراسکوپی تشخیصی به سطح فعالیت قبلی خود باز می‌گردند. البته برای انجام ورزش‌های تماسی و قدرتی بهتر است چند هفته بیشتر صبر کنید.
فعالیت جنسی
از سرگیری فعالیت جنسی پس از لاپاراسکوپی تشخیصی نیز منوط به آمادگی جسمانی شخصی شما می‌باشد.
رسیدگی به کارهای خانه
پس از عمل، به تدریج می‌توانید فعالیت‌های عادی روزمره خود را از سر گیرید و پس از مدتی می‌توانید کارهای بیشتری انجام دهید. اگر احساس درد داشتید، یعنی بدن تان هشدار می‌دهد که کمتر به خود فشار آورید. حتما موقع بلند کردن اشیا نیز دقت لازم را به عمل آورید.
لباس پوشیدن
بعد از لاپاراسکوپی تشخیصی می‌توانید لباس‌های معمولی پیشین خود را بپوشید، اما بسیاری از بیماران ترجیح می‌دهند که در چند روز اول بعد از عمل، لباس‌های گشادتری بپوشند.
بالا رفتن از پله‌ها
پس از جراحی معمولا مشکلی در بالا رفتن از پله‌ها نخواهید داشت.
استحمام
بعد از گذشت 24 ساعت از جراحی می‌توانید محل موردنظر را شستشو دهید یا دوش بگیرید. بااین‌حال همانطور که ذکر شد برای کاهش خطر عفونت و تسریع روند بهبودی تمیز و خشک نگه‌داشتن جای زخم بعد از حمام بسیار مهم است.
رانندگی
شما نباید تا 24 ساعت پس از بی هوشی عمومی رانندگی کنید و منتظر باشید تا اثرات مسکن‌های آرام بخش به طور کامل از بدن تان خارج شود تا بتوانید به‌راحتی در ماشین بنشینید و کمربند ایمنی تان را ببندید و بتوانید در مواقع لزوم توقف اضطراری داشته باشید.
بازگشت به کار و فعالیت‌های بیرون از خانه
در صورتی که تحت لاپاراسکوپی تشخیصی قرار گیرید، در همان روز جراحی ترخیص می‌شوید و ممکن است پس از گذشت یک هفته آمادگی بازگشت به سر کار را داشته باشید. اما اگر جراحی لاپاراسکوپی (به‌منظور درمان عارضه) داشته باشید، بهبودی تان کمی زمان می‌برد و انتظار می‌رود که پس از گذشت سه تا چهار هفته بتوانید به کار خود بازگردید.
البته زمان بازگشت به کار به نوع کاری که انجام می‌دهید بستگی دارد. اگر کارهای یدی سنگین انجام می‌دهید یا کارتان به گونه ای است که باید تمام روز را روی پاهای خود بایستید، ممکن است نسبت به افراد اداری که پشت میز نشین هستند و می‌توانند ظرف یک هفته به کار خود بازگردد به زمان بیشتری برای بهبودی نیاز داشته باشید.
پس از عمل، پزشک معمولاً شما را در کلینیک سرپایی می‌بیند تا در مورد یافته‌ها و برنامه‌های مدیریتی آینده با شما صحبت کند.
